Điều trị viêm phổi PCP ở bệnh nhân HIV/AIDS

Chẩn đoán và điều trị viêm phổi PCP ở bệnh nhân HIV/AIDS có khó không? Có dễ bị chẩn đoán nhầm sang bệnh khác không? Viêm phổi PCP là gì, có nguy hiểm không? Tại sao những người nhiễm HIV ở giai đoạn muộn hay bị viêm phổi PCP? Phác đồ điều trị viêm phổi PCP như thế nào? Cách phòng ngừa viêm phổi PCP?

**Hình ảnh tổn thương phổi điển hình do viêm phổi PCP**

Viêm phổi PCP là gì?

Đây là một loại tổn thương phổi rất đặc trưng ở người suy giảm miễn dịch mức độ nặng. Bệnh chủ yếu gặp ở người nhiễm HIV giai đoạn AIDS, khi đó tế bào CD4 đã giảm rất thấp. Viêm phổi PCP là nguyên nhân chính gây ra tử vong ở bệnh nhân HIV/AIDS nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Căn nguyên gây bệnh viêm phổi PCP?

Viêm phổi Pneumocystis Jirovecii (tên cũ Pneumocystis Carinii), là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do vi nấm Pneumocystis gây ra, có thể lây từ người này sang người khác qua không khí.

Pneumocystis carinii hay còn gọi là Pneumocystis jirovecii là một loại nấm giống như nấm men không điển hình thuộc chi Pneumocystis, trước đây là protozoan.

Pneumocystis carinii tồn tại bên trong vật chủ ở hai dạng: trophic và u nang. Các dạng trophic của P. carinii có thể sinh sản vô tính thông qua phân hạch nhị phân trong khi các nang có thể sinh sản hữu tính sau khi kết hợp trophozoites.

Những đối tượng có nguy cao bị viêm phổi PCP?

Về lý thuyết, viêm phổi PCP hay gặp ở những người có vấn đề về hệ miễn dịch như:

Suy giảm miễn dịch nặng do virus HIV.
Suy giảm miễn dịch ở bệnh nhân xạ trị, hóa chất điều trị ung thư.
Suy giảm miễn dịch ở người ghép tạng phải dùng thuốc ức chế miễn dịch
Những trường hợp suy giảm miễn dịch bẩm sinh hay mắc phải khác…

Thực tế, viêm phổi PCP chỉ gặp và xuất hiện biểu hiện lâm sàng đối với bệnh nhân HIV/AIDS, mà cụ thể là người nhiễm HIV giai đoạn cuối. Các trường hợp suy giảm miễn dịch do ung thư hay dùng các thuốc ức chế miễn dịch hiếm gặp viêm phổi PCP hơn rất nhiều.

Chẩn đoán viêm phổi PCP?

Chủ yếu dựa vào lâm sàng và kinh nghiệm của bác sĩ.

+ Về lâm sàng:

Mệt mỏi, khó thở
Sốt nhẹ, thỉnh thoảng sốt cao
Ớn lạnh.
Ho khan
Thường kết hợp với các triệu chứng toàn thân như suy kiệt, gầy sút cân, ăn uống kém

+ Cận lâm sàng:

Xquang tim phổi có giá trị gợi ý chẩn đoán cao nếu có hình ảnh tổn thương mô kẽ lan tỏa hai bên phế trường, có thể dạng nốt, dạng nang.
Các xét nghiệm soi đàm, PCR tìm nấm chỉ mang tính lý thuyết, không áp dụng thực tế.

+ Chẩn đoán viêm phổi PCP còn dựa trên đáp ứng với điều trị.

Nếu sau một thời gian điều trị với phác đồ chuẩn mà bệnh thuyên giảm chứng tỏ chẩn đoán viêm phổi PCP là chính xác. Vì thực tế không phải ca bệnh nào cũng có tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán chính xác, nên dựa vào kinh nghiệm của người thầy thuốc là cực kì quan trọng.

Viêm phổi PCP có thể bị chẩn đoán nhầm sang bệnh lý khác?

Bệnh viêm phổi PCP có thể bị chẩn đoán nhầm sang các loại viêm phổi khác, thậm chí là viêm phổi do SARS-CoV-2 hay bệnh COVID-19 như thời điểm hiện nay. Tuy nhiên với con mắt của bác sĩ lâm sàng giàu kinh nghiệm, việc chẩn đoán phân biệt viêm phổi PCP với các bệnh lý khác không khó, nhất là khi biết người bệnh bị nhiễm HIV và số lượng tế bào CD4 < 200 tế bào/ mm3.

Phác đồ điều trị viêm phổi PCP?

Điều trị viêm phổi PCP gồm có phác đồ ưu tiên và phác đồ thay thế.

+ Phác đồ ưu tiên:

Giai đoạn tấn công: Co-trimoxazole (CTX), thành phần:Trimethoprim-Sulfamethoxazole (TMP-SMX) dựa trên liều TMP cho cả người lớn và trẻ em: 15-20mg/kg/ngày, chia 4 lần/ngày x 21 ngày. Ví dụ viên cotrim 480 ngày uống 4 lần, mỗi lần 3 viên. Viên cotrim 960 ngày uống 5 lần, mỗi lần 1 viên.
Giai đoạn duy trì: uống Cotrim 960 1 viên/ ngày.
Tiêu chuẩn kết thúc liệu trình khi người bệnh đáp ứng đủ các điều kiện: Điều trị ARV ít nhất 12 tháng + Lâm sàng ổn định + CD4 > 350 tế bào/mm3 hoặc tải lượng virus HIV dưới ngưỡng phát hiện. Chú ý: Không ngừng điều trị dự phòng ở trẻ dưới 5 tuổi.