Điều trị bệnh do nấm Cryptococcus ở người HIV

Người nhiễm HIV giai đoạn cuối có thể nguy hiểm tình mạng vì bệnh do nấm Cryptococcus. Điều trị bệnh do nấm Cryptococcus ở người HIV như thế nào? Biểu hiện lâm sàng, triệu chứng và chẩn đoán ra sao để kịp thời phát hiện bệnh. Cần dùng thuốc gì để điều trị bệnh do nấm Cryptococcus ở người nhiễm HIV suy giảm miễn dịch nặng?

Tổng quan bệnh do nấm Cryptococcus là gì?

Đây là một bệnh nhiễm trùng phổi hoặc nhiễm trùng lan tỏa khi hít phải đất bẩn có nhiễm bào tử Cryptococcus neoformans hoặc C. gattii. Triệu chứng bao gồm viêm phổi, viêm màng não cũng có thể là triệu chứng của da, xương hoặc nội tạng. Chẩn đoán bằng lâm sàng và soi trực tiếp, khẳng định chẩn đoán bằng nuôi cấy hoặc nhuộm cố định mô. Điều trị bệnh này phải cần thuốc nhóm azole hoặc amphotericin B, kèm hoặc không kèm flucytosine.

Triệu chứng và chẩn đoán bệnh do nấm Cryptococcus?

+ Với trường hợp nhiễm nấm huyết:

Triệu chứng gồm:

sốt, có thể sốt cao rét run, xen lẫn đợt vã mồ hôi
tổn thương da dạng sẩn hoại tử,
thâm nhiễm phổi.

Xét nghiệm chẩn đoán: sinh thiết da hoặc chọc hút hạch soi tìm nấm; cấy máu.

+ Với trường hợp Viêm màng não:

Triệu chứng gồm

đau đầu,
sợ ánh sáng,
hội chứng màng não,
có thể kèm theo rối loạn ý thức,
trường hợp nặng có dấu hiệu thần kinh khu trú,
có thể có sốt.

Xét nghiệm: dịch não tủy thường biến loạn nhẹ, nhuộm mực tàu, xét nghiệm kháng nguyên nấm Cryptococcus (CrAg) và cấy tìm nấm trong dịch não tủy.
Nhiễm nấm Cryptococcus ít gặp ở trẻ nhỏ, thường xuất hiện ở trẻ > 6 tuổi.

Điều trị bệnh do nấm Cryptococcus ở người HIV như thế nào?

Quá trình điều trị được chia làm 3 giai đoạn bao gồm: tấn công, củng cố và duy trì. Hầu hết những trường hợp này đều rất nặng, phải nằm điều trị dài ngày tại bệnh viện chuyên khoa. Thuốc diệt nấm cũng phải dùng đến dạng tiêm truyền tĩnh mạch, chứ thuốc uống chỉ có thể dùng khi người bệnh đã khỏe hơn, hồi phục được phần nào.

a. Giai đoạn tấn công: kéo dài 2 tuần

Tuần thứ 1 dùng amphotericin B deoxycholate 1 mg/kg/ngày + flucytosine 100 mg/kg/ngày (flucytosine chia thành 4 lần trong ngày) và tuần thứ 2 dùng fluconazole 800 – 1200 mg/ngày đối với người lớn hoặc 12 mg/kg/ngày đối với trẻ em (tối đa là 800
mg/ngày).

Hoặc: fluconazole 800 – 1200 mg/ngày đối với người lớn và 12 mg/kg/ngày (không quá 800 mg/ngày cho trẻ em dưới 18 tuổi) + flucytosine 100 mg/kg/ngày (chia thành 4 lần trong ngày) trong 2 tuần.

Hoặc: amphotericin B deoxycholate 1 mg/kg/ngày + fluconazole 800 – 1200 mg/ngày đối với người lớn và 12 mg/kg/ngày (không quá 800 mg/ngày cho trẻ em dưới
18 tuổi) trong 2 tuần.

Hoặc: fluconazole 800 – 1200 mg/ngày (đối với người lớn) và 12 mg/kg/ngày đối với trẻ em (không quá 800 mg/ngày cho trẻ em dưới 18 tuổi) khi không có amphotericin B và flucytosine.

b. Giai đoạn củng cố: 8 tuần tiếp theo

Dùng thuốc uống fluconazole 800 – 900 mg/ngày (hoặc 12 mg/kg/ngày và không quá 800 mg/ngày cho trẻ em dưới 18 tuổi) trong 8 tuần.

c. Giai đoạn duy trì: kéo dài ít nhất 1 năm

Tiếp tục duy trì bằng fluconazole 150 – 200 mg/ngày (hoặc 6 mg/kg/ngày và không quá 200 mg/ngày cho trẻ em dưới 18 tuổi).

d. Ngừng điều trị duy trì khi:

– Người bệnh điều trị ARV ít nhất 1 năm, lâm sàng ổn định và có số CD4 ≥ 100 tế bào/mm³ và tải lượng HIV dưới ngưỡng ức chế
– Hoặc: người bệnh điều trị ARV ít nhất 1 năm, lâm sàng ổn định và có số CD4 ≥ 200 tế bào/mm³.
– Không ngừng điều trị duy trì cho trẻ em dưới 2 tuổi.
– Đối với trẻ từ 2-5 tuổi ngừng điều trị duy trì khi trẻ ổn định và điều trị ARV cùng với thuốc kháng nấm duy trì ít nhất 1 năm và có tỉ lệ % CD4 > 25% hoặc số lượng CD4 > 750 tế bào/mm3.

Với những trường hợp mới phát hiện viêm màng não do Cryptococcus neoformans không nên dùng thuốc ARV ngay mà phải trì hoãn sau khoảng 4 – 6 tuần kể từ lúc dùng thuốc kháng nấm. Việc làm này là để tránh hội chứng viêm phục hồi miễn dịch (IRIS) có thể tấn công, gây tổn thương não bộ nặng nề hơn. Tốt nhất là liên hệ với bác sĩ Thắng để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm thực tế.